گزارشی از برگزاری مراسم شمشیر بازی در کاخ گلستان تهران: گروه شمشیر بازی شهر خور در قالب تیمی 10 نفره بعد از ظهر روز چهارشنبه 28 اردیبهشت ماه در کاخ گلستان تهران در نخستین روز هفته میراث فرهنگی با حضور معاون میراث فرهنگی کشور و همکاران وی، مسئول ثبت میراث معنوی کشور، رئیس، معاون و سایر مسئولان میراث فرهنگی استان فارس و سایر استانهای شرکت کننده و در حضور جمعی از مردم تهران و سایر شهرها و خوری های مقیم تهران به اجرای مراسم «شمشیربازی خوری» پرداخت. این گروه متشکل از 6 نفر شمشیر باز (1. محمدصالح اسماعیلی/ 2. محمد طاهر اسماعیلی/ 3. فردین شمسی/ 4.جاسم قطباء/ 5. نادر فضلی/ 6. حامد فضلی) و 3 نوازنده ساز و نغاره محلی (1. ماشاله قطباء/ 2. حسین باقرزاده/ 3.احمد نوبخت) به سرپرستی شهرام صالحی روز سه شنبه 27 اردیبهشت ماه با پرواز لار - تهران به دعوت میراث فرهنگی فارس و مسئولیت کمیته دانش پژوهان خور عازم تهران شد. گروه شمشیر بازی خور ابتدا ساعت17:30 توسط گروه نوازنده به اجرای ساز «مبارک باد» به عنوان مقدمه مراسم پرداخت. سپس گروه موسیقی محلی استان کهگولیه و بویراحمد به اجرای مراسم پرداخت و بعد از آن مراسم شمشیربازی خوری ساعت 19:30 با ساز «سرکوهی» آغاز شد. این مراسم یکی از معدود رسومی بود که از صبح برگزاری نمایشگاه تا آن لحظه اکثر مسئولان حاضر در نمایشگاه را برای دیدن از نزدیک، در حلقه مراسم جمع کرده بود. شمشیربازها و رباعی گوها حدود 30 دقیقه با شکوه تمام مراسم را اجرا کردند و تحسین همگان را برانگیختند. برای مردم و مسئولان این رسم به عنوان رسمی بی نظیر و منحصر بفرد بسیار جالب بود. در اولین خبر؛ اخبار ساعت 20 شبکه تهران خبر برگزاری مراسم را پخش کرد. به گفته مهندس نصیری معاون میراث فرهنگی فارس: «شمشیربازی خوری یکی از معدود رسومی است که بعد از ثبت در فهرست میراث معنوی کشور هنوز با قوت تمام اجرا می شود. و از این حیث یکی از رسوم منحصر بفرد است.» در حین اجرای برنامه بروشوری در معرفی شمشیر بازی و بروشور معرفی شهر خور بین حضار پخش شد. از نکات قابل ذکر در مورد مراسم می توان به این نکته اشاره کرد که ابتدا به عموم اعلام شده بود مراسم ساعت 20:30 برگزار خواهد شد ولی حدود ساعت 17 به ساعت 19:30 تغییر یافت. که بسیاری از مردمی که برای مراسم ساعت 20:30 مراجعه کردند از این تغییر برنامه گلایه کردند. گروه شمشیربازی خور با پرواز ساعت3:20 بامداد پنجشنبه به شیراز و سپس ساعت 12:30 ظهر به لار بازگشت. این فستیوال به مدت یک هفته با حضور نمایندگان تمامی استانهای کشور در کاخ گلستان ادامه دارد. ------------------------------------------------------------------- . . . . در مورد شمشیر بازی خوری پیشگفتار: شمشیر بازی خوری یکی از میراث های اصیل معنوی ایران زمین است که با قدمتی کهن همچنان در میان مردم شهر خور لارستان رایج است و با قوت خود در عصری که زندگی ماشینی و صنعتی راه را بر بسیاری از سنت های کهن تنگ کرده، در مراسم شادی عمومی و جشن های ملی همچنان خودنمایی می کند. به همت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس این سنت کهن در سال جاری در فهرست آثار معنوی کشور ثبت گردید و اینک با نگاهی دیگر به این مراسم، امید است که با حمایت مسئولان محترم، این رسم اصیل بتواند روز به روز گسترش یابد و روزی فرا رسد که شاهد حضور آن در مجامع بین المللی به عنوان یکی از نمایندگان ایران کهن باشیم. تاریخچه: قدمت شمشیر بازی خور به درستی مشخص نیست، اما آنچه از گفته های شفاهی کهن سالان به دست آمده احتمالاً تاریخی به قدمت شهر خور دارد. از آنجایی که یکی از اهداف برگزاری این مراسم به رخ کشیدن آمادگی نبرد و مبارزه در قالب رقص با شمشیر است، به هرحال با تاریخ خور پیوند خورده است. که تحقیق در مورد قدمت آن نیازمند توجه استادان و تاریخ شناسان است. به گفته ی شمشیربازان شمشیری که تا چند مدت پیش در مراسم مختلف استفاده می شده مربوط به 25 نسل پیش بوده که دست به دست گشته است... کلاً شمشیر بازی در عروسی ها و در دو نوبت برگزار می شود. شب اول در خانه ی داماد و صبح روز بعد در خانه ی عروس. همچنین هرگاه مناسبت ملی و جشنی مردمی راه اندازی شود معمولاً مردم خور همراه با رسم رقص محلی و چوب بازی شمشیر بازی را به عنوان جزئی لاینفک اجرا می کنند. روش بازی: شمشیربازی با حضور دو شمیر باز در حلقه مردم با ساز و نغاره مخصوص به خود آغاز می شود.رسم بر این است که مراسم به احترام پیشکسوتی توسط دو کهن سال آغاز شود. اشاره به این نکته خالی از لطف نیست که از قدیم تا به امروز، آغاز کنندگان، شمشیربازانی با سنین بالای 70 سال بوده اند و هستند. مهارت شمشیر باز بسیار مهم است چرا که در حلقه مردم و در چند قدمی آنها شمشیرها به سرعت زیادی به حرکت در می آیند. ساز ابتدایی مراسم (کَهوال و کَرِنا) با ریتمی خاص است که همه ی حاضران متوجه می شوند که اکنون وقت شروع شمشیربازی است. آغازکنندگان مراسم با دو دستی گرفتن شمشیر و بالا و پایین کردن آن گرداگرد حلقه به آرامی می چرخند تا فضا را آماده کنند. کهن سالان می گویند حرکت آغازین هم به حرمت شمشیر است و هم به معنای به رخ کشیدن تیزی شمشیر برای حریف. سپس ریتم ساز و نغاره تغییر می کند وحرکت شمشیربازان ازحالت آرام قبلی به حالت جنگ نمایشی تبدیل می شود. با توجه به آمادگی جمع حاضر (رباعی گوها) و تشخیص نوازنده ساز از روی علامت گوینده رباعی (رُوبای roobaay) و با تغییر حرکت شمشیربازان اولین مکث به وجودمی آید. (ساز و نغاره قطع می شود/شمشیربازان دورحلقه بدون حرکات جنگی می چرخند) و سپس فردی که اعلام آمادگی کرده است با گفتن یاعلی مدد (یالِی مَدَد) شعری را با صدای بلند به فراخور جمع حاضر با مضامین اخلاقی بیان می کند. و حاضرین در بین هرمصراع با گفتن جمله ی «پیرشوی» (دعای قدیمی ها) با او همراه می شوند. سپس نوازنده ساز باریتم خاص خود ادامه ی شمشیربازی و پایان رباعی را اعلام می کند. و مجدداً شمشیر بازان با تغییر حالت حرکات، بازی را ادامه می دهند تا در وقفه بعدی رباعی دیگری گفته شود. و به همین منوال بازی ادامه یابد. به رسم احترام شمشیربازان دیگر که منتظر بازی هستند پس از گفته شدن دو سه رباعی به نوبت وارد حلقه می شوند. تغییر جا در هنگام وقفه ی بازی در حین گفتن رباعی صورت می گیرد. درگفتن رباعی محدودیتی برای کسی وجود ندارد. گرچه براساس نظم است. که هم بین متقاضیان تقسیم شود و هم براساس اعلام آمادگی کسی است که زودتر دست خود را به نشانه ی آمادگی بلند می کند. به لهجه محلی این اشعار را رباعی می گویند اما اشعار الزاماً قالب رباعی ندارند، و معمولاً از مطلع غزلیات و سایر قالب های شعری چون دو بیتی و مثنوی و... هم استفاده می شود. اکثر رباعی ها از اشعار «محیا» شاعر جنوب و حکیم عمر خیام و اشعار محلی است. گرچه بسیاری از اشعار با توجه به لهجه خوری در حین گفتن تغییراتی می کنند. و حتی گاهی اوقات با اضافه شدن کلمات محلی در میان آنها با اصل شعر متفاوت می شود! در بین رباعی ها اشعاری در مدح پیامبر و بزرگان، در ستایش شهر و مردم خور، حتی چیستان ها (غالباً معماهای اشعار محیا)، اشعار طنز (که غالباً فی البداهه ساخته می شوند) و گاهی هم اشعاری به شکل حاضر جوابی بین دو رباعی گو، با هدف شاد کردن مراسم (به گونه ای لطیف که به حرمت شمشیر بازی لطمه ای وارد نشود) دیده می شود. بعضی ازشمشیربازان از گیوه به عنوان نماد سپر نیز استفاده می کنند. که در این حالت یکی از پاهای شمشیر باز یا هر دو پای وی برهنه می شود! پایان مراسم شمشیربازی معمولاً با یکی از این دو رباعی صورت می گیرد: یا علی مدد.... پیر شوی..... رفتم به نماز جمعه در وقت صلاه.... پیرشوی... سید بچه ای دیدم چون حبّ نبات... پیرشوی... سر برقدمش نهادم و بوسیدم... پیرشوی... برقبّه ی پر نور محمّد صلوات... ودربرخی مراسم از این رباعی نیزاستفاده می شود: یا علی مدد... خورشید طلوع کند به صبح دم... پیرشوی... زند به گنبد سبز محمد عَلَم... پیرشوی... بگشا کام زبان تا که توداری حرکات... پیرشوی... از فرق سر تا به کف پای محمد صلوات...
*منبع: اهالی خور
*نگارش شده در فیسبوک اچمستان توسط رامین باقرزاده
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر