گویش لاری همانند اکثر گویشهای مهم موجود در دنیا صورت غیر نوشتاری دارد. گویش مزبور فاقد ادبیات مکتوب است و آنچه بر جای مانده اسناد و اشعاری است که سینه به سینه نقل شده است.
اولین بار نام لار توسط فرزند یکی از صحابه رسول گرامی ( ص) ثبت شده است از آن روزگار به بعد گویش لاری در هاله ای از ابهام و سکون ، جایی در نوشته های تاریخی نیافت. اکنون در وسعتی به بالا و پهنای پارس ، از روستاهای حاشیه خلیج همیشه فارس در استان بوشهر تا کرانه های شرقی استان ساحلی و آن سوی دریا ، در قبایل ( عمان ) این گویش رواج دارد و رنجها و دردها و شادیهای رفته بر گویشورانش را در سینه خود محفوظ داشته است.
"مالچانوا" زبان شناس روس معاصر ، در اثر خویش ، پایه اصلی زبان لاری را مجموعه لغات سنتی تمام ایران می داند. نامبرده از اولین پژوهشگرانی است که واژه ( زبان ) را برای لاری بکار می برد. او در بخش خط سیر کلی رشد تاریخی لهجه ها می گوید : زبانی وجود ندارد که لاری با آن از لحاظ لهجه تناسب نداشته باشد. در محدوده زبانهای گروه جنوب غربی ایران نزدیک ترین لهجه ها به زبان لاری، فارسی است ولی نه آنچنان که آن را لهجه دیگری از آن زبان به شمار آورد.
با این حال لاری خصوصیات مشابه ای با زبانهای گروه شمال غربی ایران دارد ( کردی ، آبدری ، سیوندی ، بلوچی ) اما خود سیاق زبانشناختی ویژه ای دارد. وسعت جمعیتی و جغرافیایی کاربرد گویش لاری و داشتن بیش از 8 لهجه ( فرامرزی ، خنجی ، اوزی ،گراشی ، فیشوری ، فداغی ، بیخه ای ، بستکی ) و ارتباط تنگاتنگ لهجه های بندری ( کلیه بنادر استان ساحلی و بوشهر ) و قشمی ، لارکی ، کومزاری ، خارگی تا آنجا که می توان آنها را از لهجه های لاری دانست ، این گویش از اهمیت بسیار زیادی در زبان شناسی ایران برخوردار کرده است. لارستانی گنجینه متمول واژه هاست و از لحاظ مردم شناسی ، فرهنگ ، مهاجرت نژاد ها و اقوام ، همچون دریایی است که غرور در آن راهگشای بسیاری از نایافته های تاریخی – فرهنگی است. ارتباط و نزدیکی لاری با گویشهای کردی ، بلوچی ، تالشی ، تاجیکی ، تاتی ، آذری و از همه مهمتر تعلق اکثر ریشه های مشتق از زبان فارسی استان و استفاد واژه ها و شیوه های صرف فعل از زبان پهلوی میانه و نزدیکی و همانندی شگفت بین لاری پهلوی شیرازی ، همه اینها غنا و پرباری این گویش را مصداق وگواه است.
تأثیر گویش کردی در لاری در طی قرن پنجم هجری قمری به بعد و به دنبال تشکل سیاسی ملوک شبانکاره در فارس صورت گرفته است. به هر روی آغازگر پژوهشهای جدید در گویش لاری ، اسکارمان آلمانی بوده است ، وی در مقاله خویش که در سال (1990م) به چاپ رسید اصطلاحات کوتاه و فرمهای صرف فعل را به طور مختصر مورد بررسی قرار داد. صرف فعل در گویش لاری ، تفاوتهای بارز و آشکاری با فارسی کنونی دارد. مهمترین و عمده ترین تفاوت ، تمایز صرف افعال لازم و متعدی در زمان گذشته می باشد. در صرف افعال لازم ، از شناسه های پسین و افعال متعدی از شناسه های پیشین استفاده می شود.
مثال:
مصدر کَتَه kata افتادن مصدر خَردَه xarda خوردن
کتم kat-em افتادم امخَه om-xa خوردم
کتشkat-esh افتادی اتخه ot-xa خوردی
کت kat افتاد اُشخَه osh-xa خورد
کتم kat-am افتادیم مُخَه mo-xa خوردیم
کتی kat-i افتادید تُخَه to-xa خوردید
کتن kat-en افتادند شُخَه sho-xa خوردند.
در صرف فعل کته ( kata ) ( افتادن ) از شناسه های پسین (em-esh-am-i-en) و در صرف فعل متعدی خَردَه (xarda) ( خوردن ) از شناسه های پیشین (om-ot-osh-mo-to-sho) استفاده شده است. تمایز دیگر در کاربرد جزء پیشین استمراری است که در فارسی ( می ) و درگویش لاری از جزء پیشین [a] (i) استفاده می شود.
مثال:
کَتَه kata افتادن خَردَه xarda خوردن
اَکتم a-kat-em می افتم مُخَه ma-xa میخوردم
اَکتش a-kat-esh می افتی تَخَهta-xa می خوردی
اَکت a-katمی افتاد شَخَه sha-kha می خورد
اَکتم a-kat-am می افتادیم مواَخَه moa-xa می خوردیم
اَکتی a-kat-i می افتادید تواَخَه toa-xa می خوردید
اَکتن a-kat-en می افتادند شُه آَخَه shoa-xa می خوردند
نطرات دوستان در فیسبوک اچمستان
سرکار خانم ماه لی لی بستکی:
سپاس از اشتراک این متن...البته به نظر بنده در این متن دو ایراد بزرگ به چشم می اید و ان اصرار نویسنده بر گویش بودن زبان اچمی و دیگری تاکید برنام به عنوان زبان لاری است.......البته از این نیز نباید بگذریم که اگرچه تاثیرات زبانی را نمی توان نادیده گرفت اما هم ریشه بودن دو زبان کردی و اچمی برای اشتراکات واژگانی منطقی تر به نظر می رسد تا تاثیر این دو زبان بر همدیگر................اگر چه از نظر تاریخی می دانیم که اقلیم اچم پیوستگی خاصی با کردها از زمان سلسله صفوی و کوچ نقشبندیها به جنوب دارد........
اولین بار نام لار توسط فرزند یکی از صحابه رسول گرامی ( ص) ثبت شده است از آن روزگار به بعد گویش لاری در هاله ای از ابهام و سکون ، جایی در نوشته های تاریخی نیافت. اکنون در وسعتی به بالا و پهنای پارس ، از روستاهای حاشیه خلیج همیشه فارس در استان بوشهر تا کرانه های شرقی استان ساحلی و آن سوی دریا ، در قبایل ( عمان ) این گویش رواج دارد و رنجها و دردها و شادیهای رفته بر گویشورانش را در سینه خود محفوظ داشته است.
"مالچانوا" زبان شناس روس معاصر ، در اثر خویش ، پایه اصلی زبان لاری را مجموعه لغات سنتی تمام ایران می داند. نامبرده از اولین پژوهشگرانی است که واژه ( زبان ) را برای لاری بکار می برد. او در بخش خط سیر کلی رشد تاریخی لهجه ها می گوید : زبانی وجود ندارد که لاری با آن از لحاظ لهجه تناسب نداشته باشد. در محدوده زبانهای گروه جنوب غربی ایران نزدیک ترین لهجه ها به زبان لاری، فارسی است ولی نه آنچنان که آن را لهجه دیگری از آن زبان به شمار آورد.
با این حال لاری خصوصیات مشابه ای با زبانهای گروه شمال غربی ایران دارد ( کردی ، آبدری ، سیوندی ، بلوچی ) اما خود سیاق زبانشناختی ویژه ای دارد. وسعت جمعیتی و جغرافیایی کاربرد گویش لاری و داشتن بیش از 8 لهجه ( فرامرزی ، خنجی ، اوزی ،گراشی ، فیشوری ، فداغی ، بیخه ای ، بستکی ) و ارتباط تنگاتنگ لهجه های بندری ( کلیه بنادر استان ساحلی و بوشهر ) و قشمی ، لارکی ، کومزاری ، خارگی تا آنجا که می توان آنها را از لهجه های لاری دانست ، این گویش از اهمیت بسیار زیادی در زبان شناسی ایران برخوردار کرده است. لارستانی گنجینه متمول واژه هاست و از لحاظ مردم شناسی ، فرهنگ ، مهاجرت نژاد ها و اقوام ، همچون دریایی است که غرور در آن راهگشای بسیاری از نایافته های تاریخی – فرهنگی است. ارتباط و نزدیکی لاری با گویشهای کردی ، بلوچی ، تالشی ، تاجیکی ، تاتی ، آذری و از همه مهمتر تعلق اکثر ریشه های مشتق از زبان فارسی استان و استفاد واژه ها و شیوه های صرف فعل از زبان پهلوی میانه و نزدیکی و همانندی شگفت بین لاری پهلوی شیرازی ، همه اینها غنا و پرباری این گویش را مصداق وگواه است.
تأثیر گویش کردی در لاری در طی قرن پنجم هجری قمری به بعد و به دنبال تشکل سیاسی ملوک شبانکاره در فارس صورت گرفته است. به هر روی آغازگر پژوهشهای جدید در گویش لاری ، اسکارمان آلمانی بوده است ، وی در مقاله خویش که در سال (1990م) به چاپ رسید اصطلاحات کوتاه و فرمهای صرف فعل را به طور مختصر مورد بررسی قرار داد. صرف فعل در گویش لاری ، تفاوتهای بارز و آشکاری با فارسی کنونی دارد. مهمترین و عمده ترین تفاوت ، تمایز صرف افعال لازم و متعدی در زمان گذشته می باشد. در صرف افعال لازم ، از شناسه های پسین و افعال متعدی از شناسه های پیشین استفاده می شود.
مثال:
مصدر کَتَه kata افتادن مصدر خَردَه xarda خوردن
کتم kat-em افتادم امخَه om-xa خوردم
کتشkat-esh افتادی اتخه ot-xa خوردی
کت kat افتاد اُشخَه osh-xa خورد
کتم kat-am افتادیم مُخَه mo-xa خوردیم
کتی kat-i افتادید تُخَه to-xa خوردید
کتن kat-en افتادند شُخَه sho-xa خوردند.
در صرف فعل کته ( kata ) ( افتادن ) از شناسه های پسین (em-esh-am-i-en) و در صرف فعل متعدی خَردَه (xarda) ( خوردن ) از شناسه های پیشین (om-ot-osh-mo-to-sho) استفاده شده است. تمایز دیگر در کاربرد جزء پیشین استمراری است که در فارسی ( می ) و درگویش لاری از جزء پیشین [a] (i) استفاده می شود.
مثال:
کَتَه kata افتادن خَردَه xarda خوردن
اَکتم a-kat-em می افتم مُخَه ma-xa میخوردم
اَکتش a-kat-esh می افتی تَخَهta-xa می خوردی
اَکت a-katمی افتاد شَخَه sha-kha می خورد
اَکتم a-kat-am می افتادیم مواَخَه moa-xa می خوردیم
اَکتی a-kat-i می افتادید تواَخَه toa-xa می خوردید
اَکتن a-kat-en می افتادند شُه آَخَه shoa-xa می خوردند
نطرات دوستان در فیسبوک اچمستان
سرکار خانم ماه لی لی بستکی:
سپاس از اشتراک این متن...البته به نظر بنده در این متن دو ایراد بزرگ به چشم می اید و ان اصرار نویسنده بر گویش بودن زبان اچمی و دیگری تاکید برنام به عنوان زبان لاری است.......البته از این نیز نباید بگذریم که اگرچه تاثیرات زبانی را نمی توان نادیده گرفت اما هم ریشه بودن دو زبان کردی و اچمی برای اشتراکات واژگانی منطقی تر به نظر می رسد تا تاثیر این دو زبان بر همدیگر................اگر چه از نظر تاریخی می دانیم که اقلیم اچم پیوستگی خاصی با کردها از زمان سلسله صفوی و کوچ نقشبندیها به جنوب دارد........
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر